اختلال شخصیت خودشیفته (NPD)، که به آن نارسیسیزم نیز گفته می‌شود، یک اختلال روانی است که در آن فرد تصویری اغراق‌آمیز از خود دارد و به طور مداوم به دنبال توجه، تحسین و تأیید دیگران است. افراد مبتلا به NPD غالباً در روابط خود با دیگران دچار مشکل می‌شوند و به دلیل عدم همدلی و خودخواهی، در حفظ روابط پایدار با مشکل مواجه هستند.

مشخصات کلیدی افراد مبتلا به NPD:

• خودبزرگ‌بینی: آنها اغلب خود را برتر از دیگران می‌دانند و انتظار دارند که دیگران نیز این برتری را به رسمیت بشناسند.
• نیاز به تحسین: آنها دائماً به دنبال تعریف و تمجید از دیگران هستند و در صورت عدم دریافت آن، ممکن است آزرده خاطر یا خشمگین شوند.
• عدم همدلی: آنها قادر به درک یا به اشتراک گذاشتن احساسات دیگران نیستند و نیازها و خواسته‌های دیگران را نادیده می‌گیرند.
• استثمار دیگران: آنها از دیگران برای رسیدن به اهداف خود سوء استفاده می‌کنند و به نفع خود از آنها بهره‌کشی می‌کنند.
• حسادت: آنها نسبت به موفقیت‌ها و دستاوردهای دیگران حسادت می‌کنند و ممکن است آنها را تحقیر یا کوچک جلوه دهند.
• رفتار متکبرانه: آنها رفتاری مغرورانه و از بالا به پایین دارند و ممکن است دیگران را تحقیر یا بی‌ارزش جلوه دهند.
  

علل اختلال شخصیت خودشیفته:

علل دقیق NPD هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تصور می‌شود که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. برخی از نظریه‌ها حاکی از آن هستند که NPD ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• تربیت نامناسب: والدینی که بیش از حد به فرزند خود توجه می‌کنند و او را بیش از حد ستایش می‌کنند، یا والدینی که سرد و بی‌تفاوت هستند و نیازهای عاطفی فرزند خود را برآورده نمی‌کنند، ممکن است در ابتلای فرزندشان به NPD نقش داشته باشند.
• سوء استفاده یا غفلت در دوران کودکی: کودکانی که مورد سوء استفاده یا غفلت قرار گرفته‌اند، ممکن است برای محافظت از عزت نفس خود، تصویری اغراق‌آمیز از خود ایجاد کنند.
• عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان داده است که NPD ممکن است تا حدی ارثی باشد.

تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته:

تشخیص NPD توسط یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط انجام می‌شود. برای تشخیص این اختلال، متخصص از معاینه فیزیکی، مصاحبه بالینی و ابزارهای ارزیابی روانشناختی استفاده می‌کند.

معیارهای تشخیصی NPD در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) شامل موارد زیر است:

• فرد در اکثر زمینه‌های زندگی خود احساس خودبزرگ‌بینی دارد.
• نیاز مفرط به تحسین و تمجید دارد.
• عدم همدلی و فقدان درک از نیازها و احساسات دیگران.
• سوء استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود.
• حسادت و حسادت به دیگران.
• رفتار متکبرانه و از بالا به پایین.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته:

درمان NPD دشوار است، زیرا افراد مبتلا به این اختلال غالباً تمایلی به تغییر رفتار خود ندارند. با این حال، درمان‌های مختلفی مانند روان‌درمانی و در برخی موارد دارو درمانی، می‌تواند به بهبود علائم و عملکرد این افراد کمک کند.

انواع روان‌درمانی که برای درمان NPD استفاده می‌شوند عبارتند از:

• روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان بر روی تغییر الگوهای تفکر و رفتار ناسالم تمرکز دارد.
• روان‌درمانی مبتنی بر طرحواره: این نوع درمان به افراد مبتلا به NPD کمک می‌کند تا طرحواره‌های ناسالم دوران کودکی خود را که در شکل‌گیری شخصیت آنها نقش داشته‌اند، شناسایی و تغییر دهند.
• روان‌درمانی روابط بین فردی: این نوع درمان بر روی بهبود مهارت‌های ارتباطی و روابط بین فردی افراد مبتلا به NPD تمرکز دارد.

دارو درمانی ممکن است برای درمان علائمی مانند افسردگی، اضطراب یا خشم در افراد مبتلا به NPD استفاده شود.

نکات مهم در مورد اختلال شخصیت خودشیفته:

• اختلال شخصیت خودشیفته با عزت نفس بالا یکسان نیست. افراد مبتلا به NPD دارای عزت نفس شکننده‌ای هستند و به تأیید مداوم دیگران نیاز دارند. در حالی که عزت نفس بالا به معنای داشتن تصویری مثبت و واقع بینانه از خود است.
• اختلال شخصیت خودشیفته با اعتماد به نفس بالا یکسان نیست. افراد مبتلا به NPD اغلب رفتاری مغرورانه دارند، اما در باطن احساس ناامنی زیادی می‌کنند. اعتماد به نفس واقعی به معنای باور به توانایی‌های خود بدون نیاز به تأیید مداوم دیگران است.
• اختلال شخصیت خودشیفته قابل درمان است، اما به زمان و تلاش زیادی نیاز دارد. مهم‌ترین عامل در موفقیت درمان، تمایل فرد مبتلا به تغییر رفتار و بهبود روابط خود با دیگران است.
• اگر فردی را می‌شناسید که به نظر می‌رسد دچار اختلال شخصیت خودشیفته است، مهم است که با او با صبر و درک رفتار کنید. به خاطر داشته باشید که تغییر رفتار برای او دشوار است.
• برقراری رابطه عاطفی با فرد مبتلا به NPD می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. عدم همدلی و نیاز به تحسین مداوم می‌تواند منجر به مشکلات ارتباطی و سوءتفاهم شود. در صورت برقراری رابطه با چنین فردی، بهتر است با یک متخصص در مورد راه‌های مدیریت این چالش‌ها صحبت کنید.

منابع برای مطالعه بیشتر:

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). [DSM-5]
• Mayo Clinic. (2021, August 21). Narcissistic personality disorder. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcissistic-personality-disorder/symptoms-causes/syc-20366662
• National Institute of Mental Health. (2017, December). Narcissistic personality disorder. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556001/