مقدمه

در این گزیده، به بررسی تمایزات موجود در نحوه‌ی مسافرت ثروتمندان و تهیدستان در عصر قاجار می‌پردازیم. این تمایزات نه تنها در نوع وسیله‌ی نقلیه و تجهیزات سفر، بلکه در نگرش و انگیزه سفر نیز مشهود بوده است.

نگرش ثروتمندان به سفر

برای ثروتمندان و اشراف قاجار، سفر فرصتی برای به رخ کشیدن ثروت، مقام و منزلت اجتماعی بود. آنها از طریق تجملات و تشریفات سفر، سعی در تاکید بر هویت طبقاتی خود داشتند.

• استفاده از مرکب‌های فاخر: ثروتمندان از اسب‌های اصیل و نژاددار، کالسکه‌های مجلل و تزئین شده و یا تخت روان‌های باشکوه برای جابجایی در سفر استفاده می‌کردند.
• تعداد زیاد همراهان: در سفر ثروتمندان، تعداد زیادی نوکر، ملازم، فراش، آشپز و ... آنها را همراهی می‌کردند که نشان‌دهنده‌ی قدرت و ثروت ایشان بود.
• تجهیزات و اسباب و اثاثیه‌ی فاخر: چادرها، آفتاب‌گردان‌ها، چترها، فانوس‌ها و ... که در سفر ثروتمندان استفاده می‌شد، همگی از بهترین جنس و با زیباترین تزئینات بودند.

نگرش تهیدستان به سفر

در مقابل، برای تهیدستان و اقشار فرودست، سفر صرفاً به منظور رفع نیاز و رسیدن به مقصد انجام می‌شد.

• استفاده از وسایل ساده و ارزان: تهیدستان از الاغ، قاطر و یا حتی پیاده‌روی برای جابجایی در سفر استفاده می‌کردند.
• تعداد کم همراهان: در سفر تهیدستان، معمولاً فقط اعضای خانواده همراه آنها بودند.
• تجهیزات و اسباب و اثاثیه‌ی ساده: تهیدستان از ساده‌ترین و ارزان‌ترین وسایل برای سفر استفاده می‌کردند.

نتیجه‌گیری

همانطور که مشاهده شد، در عصر قاجار، سفر ابزاری برای تمایز طبقاتی بود. ثروتمندان از طریق تجملات و تشریفات سفر، جایگاه اجتماعی خود را به رخ می‌کشیدند، در حالی که تهیدستان صرفاً برای رفع نیاز به سفر می‌پرداختند.