نگرشی بر اهمیت اصل مشاوره و مهم ترین مشخصه های مشاوران در عرصه فعالیت های فرهنگی اقتصادی و سیاسی
«مشاوره» برای شکل گیری جامعه پویا و بالنده یک ضرورت مهم و حیاتی می باشد و از این طریق است که موانع راه پیشرفت مرتفع می گردند و آفات و آسیب ها به شناسایی در می آیند و نقص ها و ضعف ها رخ می نمایانند و به دنبال آن تلاش و فعالیت در مسیر رشد و توسعه آغاز و تداوم می یابد.
جامعه ای که مشاوره در مراکز علمی و پژوهشی مدیریت های فرهنگی اقتصادی سیاسی و نظامی سازمان ها و نهادهای قضایی قانون گذاری و امنیتی تشکیلات دولتی و اجرایی رسانه های گروهی و مراکز هنری و تبلیغی آن حضور نداشته باشد و به ایفای نقش نپردازد رو به رکود و سکون خواهد رفت و به رشد و توسعه نائل نخواهد آمد. زیرا مشاوره هاست که افکار و اندیشه های جامع را مطرح می کند و دیدگاه های پویا را می نمایاند و در اثر گفت وگوها و ارائه نظرات و بیان روش ها و راهکارها و نمایاندن کاستی ها و اشتباهات راه حرکت و تلاش در همه ابعاد و جنبه ها صاف و هموار می شود و آثار و ثمرات ارزشمند به بار می آید.
«مشاوره» با تمام اهمیت و منزلتی که دارد با «مشاوران» توانا مفید و موثر واقع می شود. زیرا چنانچه مشاورانی که به مشورت گرفته می شوند از مشخصه های لازم برخوردار باشند و نظرات بکر و روش های راهبردی ارائه دهند پیشرفت قابل دسترسی خواهد بود و در غیر این صورت نمی توان مراحل و مراتب بالندگی و پویایی را پشت سر گذاشت و به جامعه ای سالم و پیشرفته دست یافت.
در متون فرهنگ و معارف اسلامی مشخصه های مشاوران ارزشمند و راهگشا نمایانده شده است که کلام ذیل از حضرت امام موسی بن جعفر(ع) برخی از این مشخصه ها را معرفی می نماید:
«مشاوره العاقل الناصح یمن و برکه و رشد»
«مشورت کردن با انسان «عاقل ناصح» موجب یمن و برکت و رشد می گردد.»
در این کلام شریف و گهربار می اندیشیم تا با مهم ترین مشخصه ه آ مشاوری که مشورت کردن با او توصیه شده است آشنا شویم.
۱ ـ در این روایت «عقل و خرد» به عنوان اولین و مهم ترین ویژگی و صفت مشاور مورد توجه و نظر قرار گرفته است. این اهمیت از آنجا ناشی می شود که عقل و خرد از بزرگ ترین موهبت های الهی می باشد که برای سعادت و رستگاری انسان ها آفریده و در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده است. این نیروی شگفتی زا دارای نقش مهم و حیاتی «راه» و «بیراهه» نمایاندن است و دادن «آگاهی» به انسان برای تشخیص این دو از یکدیگر و امتناع از حرکت در بیراهه های منتهی به جهل و ضلالت و در نقطه مقابل حرکت و تلاش در راه هایی که به بینش و هدایت ختم می شود.
در پرتو عقل و خرد است که انسان اولا به کسب معرفت و شناخت نسبت به حق و باطل خیر و شر سعادت و شقاوت نائل می آید و ثانیا در مرحله «انتخاب» بهترین گزینه را فراراه خویش قرار می دهد و ثالثا به ضرورت «عزم و اراده» برای حرکت و دست یابی به هدف واقف و بصیر می گردد.
«مشاور» باید به مراتب بالایی از «عقل و خرد» نائل آمده باشد تابتواند نظرات صحیح و راهگشا ارائه دهد و موانع راه را بنمایاند و شیوه های کاربردی در دست یابی به موفقیت را آشکار نماید.
نظرات مفید و روش های ارائه شده توسط مشاوران باید دارای خاستگاهی چون دانش جامع و بینش عمیق و تجارب بزرگ و اندیشه های آزاد و رها از قیود و نفسانیت های فردی و گروهی حزبی و جناحی و اقتصادی و سیاسی باشد و این همه به «عقل و خرد» سالم و راهنما و فعال و حاضر در لحظات حیات و زندگی انسان در همه صحنه ها و عرصه های فعالیت ها و مدیریت ها پیوند و ارتباط مستحکم و ناگسستنی می یابد.
مشاهده می کنیم که اگر خردگرایی و کارکردهای عقل سالم و راه گشا و مقصدرسان را از مشاوره ها خارج کنیم و برای آن ارج و ارزش و اعتبار قائل نشویم مشاوره صحیح به طور کامل منتفی می گردد و به طور طبیعی مشاوره فاقد نقش آفرینی عقل و خرد نه تنها هیچ اثر و نتیجه ای بر آن مترتب نمی باشد که سرتاسر آفت و آسیب و زیان خواهد بود و حاصلی چون رکود و سکون و عقب گرد به بار نخواهد آورد.
۲ ـ دومین مشخصه بزرگ «مشاوره» مبتنی بر صحت و سلامت و راهگشا به سوی پیشرفت «نصح و خیرخواهی» می باشد.
نصح و خیرخواهی به انگیزه درونی و روحی و اخلاقی مشاور بر می گردد و خلوص و صداقت او را می نمایاند. زیرا کسی که سالم و پاک باشد و از اغراض و مقاصد پلید اجتناب ورزد و از هرگونه نفسانیت فردی و جناحی و سیاسی بگریزد به زلالی ایمان رسیده و تقوای الهی به مفهوم راستین و همه جانبه آن در تمام تار و پودش نفوذ کرده و همه افکار و گفتار و رفتار و کردار او را برای خدا و در مسیر جلب خشنودی و رضوان الهی تنظیم نموده است و طبیعی است که چنین کسی هر مشاوره ای که به انسان ها بدهد و هر نظر و دیدگاهی که مطرح کند فقط برمبنای «خیرخواهی» و برای رفع موانع و ایجاد تحول و تحرک و پیشرفت در کارها می باشد.
انسان ناصح را باید گرامی داشت و به مشورت در کارها دعوت کرد و از اندیشه ها و دیدگاه هایش بهره برد که او هم از مطامع اقتصادی و انگیزه های نامشروع و ناسالمی که به ثروت حرام رهنمودن می شود تهی است و هم از بازی های سیاسی که از نفسانیت های حزبی و جناحی سرچشمه می گیرد و همه چیز را برای خود و حزب و جناح خود می خواهد و جز آن را به شدت نفی می کند و سرکوب می نماید به دور می باشد.
۳ ـ حضرت امام موسی بن جعفر(ع) پس از بیان دو مشخصه بسیار محوری و بنیادی درباره مشاوره ـ که با یک نگرش کلی و با تعبیر زیبای «العاقل الناصح» انسان عاقل خیرخواه را بهترین مشاور معرفی می نماید مشاوره با چنین کسی را به آثار و نتایج بسیار والا و ارزشمند منتهی می کند که عبارتند از: یمن برکت رشد.
مشورت با انسان «عاقل ناصح» به یمن ختم می گردد و یمن یعنی فرخندگی خجستگی سعادت و مبارکی.
بدیهی است که یمن و مبارکی و فرخندگی هر کار و تلاشی را از هرگونه نحوست و شئامت و شقاوت مبرا می دارد و در نتیجه روح و روان انسان از اثر مشاوره با «عاقل ناصح» به گشایش و ابتهاج و خجستگی می رسد و این حالتی است بسیار زیبا که برای زندگی فردی و اجتماعی یک نیاز و ضرورت حیاتی به شمار می رود.
همچنین مشورت با انسانی که خردورز است و خیرخواه موجب «برکت» می شود.
برکت فزونی و افزایش نعمت است و در کلیه امور زندگی انسان در ابعاد فکری معنوی اقتصادی علمی فرهنگی و سیاسی مصداق دارد.
در موضوع مشورت بالاترین برکت این است که اولا ثمره مشورت با عاقلان و خیرخواهان به سلامت فکری و آزاداندیشی و فزونی علم و دانش و بینش و مهارت و تدبیر و مدیریت کارآمد می انجامد. ثانیا این یافته های علمی و معرفتی به موفقیت در تلاش ها و فعالیت ها و بازدهی کارهای گوناگون در همه ابعاد و در تمام عرصه های حیات جمعی ختم می گردد.
و نیز مشورت با انسان خردورز و خیرخواه موجب «رشد» در همه زمینه ها می شود.
رشد یعنی نمو کردن بالیدگی هدایت صلاح به راه راست و صحیح درآمدن و پایداری و مقاومت در طریق حق.
این جلوه های زیبا و متعالی از مفهوم «رشد» در همه صحنه ها و عرصه های حیات فرهنگی اقتصادی سیاسی مادی و معنوی تسری دارد و کسی که به درستی و به شیوه ای صحیح از مشاوره های انسان های عاقل و ناصح بهره ببرد در نهایت به رشد و کمال در همه امور نائل می آید و به شخصیتی سالم و درعین حال جامع دست می یابد و عنصری مفید و کوشا و مدیر و مدبر برای جامعه و کشور می گردد.
با توجه به آنچه از مشخصه های مهم و آثار ارزشمند مشاوران «عاقل و ناصح» مطرح کردیم ضرورت بهره وری از اندیشه ها و دیدگاه ها و نظرات اصلاحی این عناصر در تمام سطوح به ویژه در سطح مدیریت های کلان سیاسی و توسط مسئولان و دولتمردان در همه اعصار یک ضرورت حیاتی و انکارناپذیر می باشد.

منبع: روزنامه جمهوری اسلامی