ادوارد براون ـ پژوهشگر و مؤلف فرهنگ ایران

ادوارد براون استاد زبان فارسی در دانشگاه کمبریج و صاحب آثار قلمی متعدد در زبان و فرهنگ و ادب فارسی بود. ادوارد گرانویل براون در سال ۱۸۶۲ میلادی در گلاسترشر در جنوب انگلستان به دنیا آمد. تحصیلات دانشگاهی خود را در کالج ایتن آغاز کرد. پدرش می‌خواست که پسرش در رشته‌ی مهندسی تحصیل کند، ولی ادوارد به پزشکی بیشتر علاقه داشت. از این رو، در ۱۸۷۹ میلادی در دانشگاه کمبریج به تحصیل در این رشته پرداخت. در این زمان اخبار جنگ میان عثمانی و روسیه (۱۸۷۷ میلادی) توجه او را جلب کرد. این امر موجب علاقه‌مندی او به تاریخ و زبان مردم ترک شد. چنین بود که ضمن تحصیل پزشکی، به فراگیری زبان ترکی، و سپس فارسی و عربی پرداخت.
ادوارد براون در تابستان ۱۸۸۲ به استانبول سفر کرد. آشنایی او با زبان و ادبیات ترکی وی را به آموختن زبان فارسی و مطالعه‌ی شعر و ادب این زبان کشاند. از آن پس در دوران تحصیل و پس از آن، اوقات او بیشتر به خواندن کتاب‌های فارسی، خصوصاً شعر و تاریخ، و معاشرت با ایرانیان می‌گذشت.
ادوارد براون در ۱۸۸۸ میلادی به قصد سیاحت، مطالعه و تحقیق رهسپار ایران شد و در اقامت یکساله در ایران، با مردم این سرزمین و آداب و اخلاق ایرانیان آشنا شد و زبان فارسی را به خوبی فراگرفت. کتاب «یک سال در میان ایرانیان» حاصل این سفر و بیان دیده‌ها و آموخته‌های او در این دوران است. ادوارد براون پس از بازگشت به زادگاهش، در دانشگاه کمبریج به تدریس زبان و تاریخ و ادب فارسی و تحقیق در جریان‌های فکری و نهضت‌های اجتماعی ایران مشغول شد، و این راهی بود که تا پایان عمر در آن باقی ماند. تحقیقات و تألیفات ارزشمند براون در زمینه‌ی تاریخ ادبیات و نظم و نثر فارسی و تصحیح و نشر متون کهن به روش علمی و انتقادی جدید، از خدمات بزرگ او به فرهنگ ایران به شمار می‌آید. «تاریخ ادبیات ایران» در ۴ مجلد، مفصل‌ترین و جامع‌ترین تألیف در این زمینه به زبان‌های اروپایی است. این کتاب را استاد غلامرضا رشید یاسمی به فارسی برگردانده است. شمار آثار بزرگ ادوارد براون اعم از تألیف و ترجمه‌ی کتاب‌های فارسی، ۱۸ مجلد است. افزون بر این‌ها، براون ۳۲ رساله‌ی متوسط یا کوچک و ۱۳ دیباچه به زبان انگلیسی بر کتب فارسی یا عربی دیگران نوشته ‌است. ادوارد براون در سال ۱۹۰۳ میلادی به عضویت فرهنگستان بریتانیا و در ۱۹۱۱ به عضویت کالج سلطنتی پزشکی پذیرفته شد و در ۱۹۲۲ به نیابت ریاست انجمن سلطنتی آسیایی منصوب شد. در جشن شصتمین سال زندگانی او در ۱۹۲۲ دوستان و دوستاران ایرانی هدایایی برای او فرستادند و جامعه‌ی شرق‌شناسی اروپا با انتشار مجموعه مقالاتی از خدمات او قدرشناسی کرد. ادوارد براون در ۵ ژانویه ۱۹۲۶، در ۶۴سالگی در انگلستان درگذشت. از سال ۱۳۳۴ یکی از خیابان‌های نزدیک دانشگاه تهران، نام ادوارد براون را بر خود گرفته است.