موضوع : دانشنامه | ر

فرامرز رفیع پور

فرامرز رفیع‌پور؛ نویسنده و جامعه‌شناس برجسته ایرانی است. او استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است.

زندگی
فرامرز رفیع‌پور در ۱۳۲۰ش، در تهران زاده شد. در ۱۳۳۹ش، دیپلم دبیرستان را در تهران گرفت. در ۱۳۴۵ش، کارشناسی رشتهٔ کشاورزی و در ۱۳۴۷ش، کارشناسی ارشد رشتهٔ «اقتصاد اجتماعی کشاورزی» را از دانشگاه هوهن‌هایم آلمان دریافت کرد. رفیع‌پور همچنین دکترای علوم اجتماعی را در ۱۳۵۲ش، از دانشگاه هوهن‌هایم اشتوتگارت و دکترای روش تدریس را در ۱۳۵۳ش، از دانشگاه کاسل ویتثنهاوزن گرفت و در ۱۳۶۶ش، توانست درجهٔ Habilitation (رساله پروفسوری) در «جامعه‌شناسی توسعه روستایی» را از دانشگاه هوهن‌هایم اشتوتگارت بگیرد.
رفیع‌پور پس از دریافت درجهٔ پروفسوری از دانشگاه هوهن‌هایم اشتوتگارت از ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۳ش، در این دانشگاه تدریس کرد و هم زمان در دانشگاه شهید بهشتی نیز با سمت استادی مشغول تدریس شد. همچنین در ۱۳۶۷ش(۸۹ ـ ۱۹۸۸) استاد مدعو دانشگاه ویسکانسین - مدیسون آمریکا بود.
در ۱۳۷۱ش، استاد نمونه دانشگاه شهید بهشتی و در ۱۳۷۵ش به عنوان استاد نمونه مؤسسات آموزش عالی ایران انتخاب شد. در ۱۳۷۹ش، نیز عضو کمیسیون علوم انسانی شورای پژوهش‌های کشور، در ۱۳۸۲ش، عضو هیأت ممیزه دانشگاه شهید بهشتی، و در ۱۳۸۴ش، به عضویت شورای دانشگاه شهید بهشتی درآمد.
دکتر فرامرز رفیع‌پور همچنین از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵ش، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی بود و در ۱۳۸۶ش، به سرپرستی کمیته علوم اجتماعی شورایعالی برنامه‌ریزی در آمد. وی در همین حال عضو پیوستهٔ فرهنگستان علوم ایران، عضو شورای پژوهشی فرهنگستان علوم ایران، عضو شورای پژوهشی فرهنگستان علوم پزشکی ایران، عضو هیأت ممیزه مرکزی علوم انسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضو هیات امناء پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بوده است و هم‌اکنون در گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی نیز با سمت استادی مشغول تدریس است.

آثار
فرامرز رفیع‌پور دارای کتاب ها و مقالات زیادی است که فهرستی از مهمترین کتاب های او به شرح زیر است:
- جامعه روستایی و نیازهای آن(1364)
- سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی و عوامل مؤثر بر آن(1372)
- جامعه، احساس و موسیقی(1375)
- وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزش‌های اجتماعی(1375)
- توسعه و تضاد(1376)
- آناتومی جامعه(1378)
- آنومی یا آشفتگی‌های اجتماعی(1378)
- کارایی بیمارستان‌ها(1378)
- کندوکاوها و پنداشته‌ها(1380)
- موانع رشد علمی در ایران(1381)
- تکنیک‌های خاص در علوم اجتماعی(1382)
- علوم انسانی در ایران نگاهی از بیرون و درون(1383)
- سرطان اجتماعی فساد(1386)
دو کتاب «توسعه و تضاد» و «آناتومی جامعه» وی در جامعهٔ دانشگاهی علوم اجتماعی ایران مورد توجه قرار گرفتند. در کتاب «توسعه و تضاد» به تحلیل یکی از مشکلات پیچیده وقت ایران یعنی شناخت موانع رشد علمی در کشور و نیز ارائه طریق‌هایی برای برون رفت از آن می‌پردازد. این کتاب که حاصل ۱۲ سال تحقیق و زحمت مداوم وی بیان شده است در جایگاه نقاد سیاست‌های توسعه در ایران، آن را موجب به هم زدن تعادل اجتماعی، افزایش نابرابری، تغییر ارزش‌ها و پیدایش انواع مسائل و معضلات اجتماعی می‌داند. به عقیده وی این نابرابری باعث تغییر سریع ارزشهای معنوی به سوی ارزشهای مادی و بسط سودجویی و فردگرایی شده و نهایتاً رضایت اجتماعی و وحدت ملی را مورد تهدید جدی قرار داده‌است. او در این کتاب‌ها درباره مکانیزم تغییر هنجارها، از دو مقطع (مقطع «انقلاب و دوران جنگ» و دیگری «بعد از پایان جنگ و دوران توسعه») که در آن‌ها هنجارها و ارزش‌های اجتماعی دگرگون شدند، سخن رانده‌است.
وی درباره مکانیزم این تحول و تغییر هنجارها و ارزشهای اجتماعی به یک طیف پنجگانه اشاره کرده که در این فرآیند ایفای نقش می‌کنند: نوآورها، زودپذیرها، اکثریت زودپذیر، اکثریت دیرپذیر و در نهایت دیرپذیرها. او سپس به نوآورها و اکثریت زود پذیر و زودپذیرها اشاره کرده و یادآور می‌شود: «افراد رده‌های بالای اجتماع چیزهایی را که برایشان امتیاز و مزیت است، تبلیغ می‌کنند و به آنها بها می‌دهند و زودپذیرها، برای آن که از این قافله عقب نمانند، آن را می‌پذیرند» و این جریان ادامه می‌یابد تا آن نمودارقوسی هر جا به ماکزیمم رسید، هنجارها و ارزشهای اجتماعی متناسب با آن پیدا می‌شود.
کتاب «آناتومی جامعه» مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی می‌باشد. وی در این کتاب کوشیده است مفاهیم و قانونمندی‌های جامعه‌شناسی را مطرح سازد، با این تفاوت که در این نوع نابرابری جدید، اکثر گروه‌ها با کاهش درآمد روبرو هستند و قشر متوسط در حال تقلیل است. این قالب نابرابری جدید، تغییر سریع ارزش‌های معنوی به سوی ارزش‌های مادی، سودجویی و فردگرایی را در جامعه گسترش داد و ملاحظات اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و نظم اجتماعی و نهایتاً رضایت اجتماعی و وحدت ملی را مورد تهدید جدی قرار داد.
«کندوکاوها و پنداشته‌ها»، مقدمه‌ای بر روشهای شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی است و وی در این کتاب «روشهای قابل اطمینان» دستیابی به شناخت به عنوان عنصر اساسی «دانش» را مطرح می‌سازد که می‌بایست در مورد جامعه‌شناسی پیاده شود.
«جامعه روستایی و نیازهای آن» پژوهشی بود که فرامرز رفیع پور در ۳۲ روستای استان یزد انجام داد، روشهای ساخته و پرداخته این پژوهش مورد استقبال محافل علمی آلمان نیز قرار گرفت و این کتاب از مهمترین کتاب‌های پژوهشی است که در دوره معاصر در عرصه جامعه‌شناسی روستایی نوشته شد.