ابوالیَسَر سَلَمى: کَعب‌بن عمروبن‌عَبّاد[1] یا‌کعب‌بن عمروبن مالک‌بن عمروبن عَبّاد[2]، از بیعت‌کنندگان در عقبه دوم
ابوالیسر از تیره بنى‌سَلمه بود[3] و چون بنى‌سلمه تیره‌اى از بنى‌عَدىّ است، واقدى او را از بنى‌عدىّ مى‌داند.[4] او از انصار است و در دومین بیعت عقبه با پیامبر(صلى الله علیه وآله)بیعت کرد و در 20 سالگى در غزوه بدر حضور یافت و با این‌که چندان نیرومند نبود، عباس‌بن‌عبدالمطّلب را به اسارت گرفت. بر اساس روایتى وقتى پیامبر درباره اسارت عباس‌بن‌عبدالمطلّب از او پرسید، گفت: اى رسول خدا! مردى مرا کمک کرد که پیش از این، او را ندیده بودم و قیافه او چنین و چنان بود. حضرت فرمود: فرشته‌اى کریم تو را یارى داده است.[5] ابوالیسر در همین غزوه، پرچم مشرکان را از ابى‌عَزیزبن‌عُمَیر ستاند.[6] وى در غزوه اُحُد ، خندق و دیگر جنگ‌ها حضور داشت[7] و در جنگ خیبر به دستور پیامبر(صلى الله علیه وآله) دو گوسفند به غنیمت گرفت تا سپاهیان از آن تغذیه کنند.[8] از آن پس تا جنگ صفین که در کنار على(علیه السلام) قرار داشت، اطلاعى از وى در دست نیست.[9] نام وى در میان‌شهود پیمان نامه حکمیت از اصحاب امام‌على(علیه السلام) آمده است.[10] او واپسین فرد از بازماندگان جنگ بدر بود و در مدینه به سال 55‌هجرى درگذشت.[11]

ابوالیَسَر در شأن نزول:
1.‌گفته‌اند: ابوالیَسَر در سال صلح حدیبیه، مُحرِم به احرام عمره بود و گورخرى را با نیزه شکار کرد. به او تذکّر دادند و حکم آن را از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)پرسید که آیه 95 مائده/5 نازل شد و شکار در حال احرام را ممنوع کرد: «لاتَقتُلُوا الصَّیدَ و اَنتُم حُرُم».[12]2. در روایتى از ابن‌عباس آمده است که ابوالیَسَر هنگام فروش خرما، با زن غریبه‌اى مواجه و مرتکب گناهى شد؛ سپس پشیمان شده، با دو تن از صحابه در میان گذاشت. آنان وى را به استغفار و کتمان توصیه کردند؛ امّا نپذیرفت و قضیه را به آگاهى پیامبر رساند. پیامبر وى را توبیخ کرد و این آیه نازل شد[13]: «واَقِمِ الصَّلوةَ طَرَفَىِ النَّهارِ وزُلَفـًا مِنَ الَّیلِ اِنَّ الحَسَنـتِ یُذهِبنَ السَّیِّـاتِ ذلِکَ ذِکرى لِلذّکِرین= و در دو طرف روز و نخستین ساعات شب، نماز را به‌پادار؛ زیرا خوبى‌ها، بدى‌ها را از بین مى‌برد. این براى پندگیرندگان، پندى است». (هود/11، 114) در نقل دیگرى که طبرى از خود وى روایت کرده، آمده است که رسول خدا پس از شنیدن سخن وى، لحظه‌اى خاموش ماند تا جبرئیل نازل شد. آن‌گاه پیامبر(صلى الله علیه وآله) آیه پیشین را بر او خواند. شخصى پرسید: آیا این آیه ویژه او است یا براى همه مردم؟ پیامبر فرمود: براى همه مردم است.[14]میبدى ذیل روایت را به‌گونه دیگرى نقل کرده و آورده است که رسول خدا پس از آگاهى از امر وى براى نماز عصر حاضر شد و پس از نماز، جبرئیل این آیه را نازل کرد. پیامبر از ابوالیسر پرسید: آیا در این نماز با ما بودى؟ پاسخ داد: آرى. فرمود: این نماز، کفّاره آن گناهت بود.[15]

منابع
الاستیعاب فى معرفة الأصحاب؛ اُسدالغابة فى معرفة الصحابه؛ البدایة والنهایه؛ تفسیرالقرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ جامع‌البیان عن تأویل آى القرآن؛ روح‌المعانى فى تفسیرالقرآن العظیم؛ سیر اعلام النبلاء؛ السیرة‌النبویه، ابن‌هشام؛ الطبقات الکبرى؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ مسند احمدبن‌حنبل؛ المغازى؛ وقعة صفین.

پی نوشت:
[1]. المغازى، ج‌1، ص‌170.
[2]. اسدالغابه، ج‌6، ص‌326.
[3]. الاستیعاب، ج‌4، ص‌340.
[4]. المغازى، ج‌1، ص‌170.
[5]. الطبقات، ج‌4، ص‌8.
[6]. الاستیعاب، ج‌4، ص‌340.
[7]. الطبقات، ج‌3، ص‌436.
[8]. السیرة النبویه، ج‌3، ص‌335؛ البدایة و النهایه، ج‌4، ص‌157.
[9]. الاستیعاب، ج‌4، ص‌340.
[10]. وقعة صفین، ص‌506.
[11]. سیر اعلام النبلاء، ج‌2، ص‌537.
[12]. روح‌المعانى، مج‌5، ج‌7، ص‌34.
[13]. مسند احمد، ج1، ص406؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج2، ص‌480.
[14]. جامع‌البیان، مج‌7، ج‌12، ص‌178؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج‌2، ص‌480.
[15]. کشف‌الاسرار، ج‌4، ص‌454.

● برگرفته از سایت مرکز فرهنگ و معارف قرآن www.maarefquran.com نوشته سید محمد فاطمى‌ابهرى