سرمایه اجتماعی به یکی از بحث انگیزترین و جنجالی ترین مفاهیم در پژوهش های علوم اجتماعی تبدیل شده است و حجم ادبیات دانشگاهی و سیاسی مرتبط با آن به شدت در حال افزایش است. سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسیهای اقتصادی و اجتماعی جوامع مدرن مطرح گردیده است.طرح این موضوع در بسیاری از مباحث اقتصادی، نشان دهنده اهمیت نقش ساختارها و روابط اجتماعی بر متغیرهای اقتصادی است.سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پائین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد.بانک جهانی نیز سرمایه اجتماعی را پدیده ای می داند که حاصل تاثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر روی کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است، تجارب این سازمان نشان داده است که این پدیده تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد و توسعه کشورهای مختلف دارد. برای اولین بار در یک مطالعه ملی، وضعیت سرمایه اجتماعی جوانان کشور، مورد سنجش و بررسی قرار گرفت. این سنجش ملی توسط گروهی از اساتید و اعضای هیات علمی مطرح دانشگاه‌های کشور صورت گرفته است.
این سنجش در سال 86 توسط گروهی از جامعه‌شناسان و اعضای هیات علمی دانشگاه‌های کشور انجام شده است. وضعیت سرمایه اجتماعی جز مواردی خاص که مربوط به جنبه‌های سنتی و درون گروهی است، در اغلب موارد به ویژه در بعد روابط مدرن چندان مطلوب نیست. این نتایج موید وجود گونه‌ای سرمایه اجتماعی به نام سرمایه اجتماعی قدیم است که در جوامع سنتی با تاکید بر روابط درون گروهی با اعتماد محدود و خاص وجود دارد، در صورتی که سرمایه اجتماعی جدید در جوامع مدرن مبتنی بر روابط بین گروهی با اعتماد اجتماعی تعمیم یافته است. اما نکته قابل تامل آن است که در ایران به ویژه در مورد جوانان در برخی ابعاد سرمایه اجتماعی قدیم دچار فرسایش شده، ‌در صورتی که سرمایه اجتماعی جدید هنوز شکل نگرفته است. در این شرایط نابسامانی اجتماعی در سطوح مختلف ایجاد خواهد شد که معرف گسست‌های اجتماعی و منبع افزایش انواع مسائل و آسیب‌های اجتماعی است. بر اساس گونه‌های سرمایه اجتماعی، پیامدهای آن نیز متفاوت خواهد بود. احساس شادی، موفقیت، احساس سلامت و احساس رضایت از زندگی در میان جوانان در حد زیاد به دست آمده که بازتاب سرمایه اجتماعی سنتی است. بین میزان سرمایه اجتماعی با شهرها و روستاهای محل سکونت رابطه معنادار وجود دارد. بالاترین میزان سرمایه اجتماعی در میان جوانان روستایی (38درصد) و پس از آن ساکن در شهرهای مرکز استان (30درصد) وجود دارد. بنابراین زندگی در روستاها و پس از آن شهرهای مرکز استان بر افزایش سرمایه اجتماعی تاثیر داشته که با حفظ سنت‌ها و روابط درون گروهی همراه است. میزان سرمایه اجتماعی در میان جوانانی بیشتر است که والدین آنان دارای تحصیلات کمتر، رتبه شغلی پدرانشان متوسط، از نظر قومیت بلوچ و ترکمن هستند و در خانواده به زبان محلی تکلم می‌کنند. افرادی که هویت ملی در آنان غالب بوده است از میزان سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار هستند، به طوری که احساس وابستگی زیاد به جامعه داشته و معتقدند جامعه هم برایشان ارزش قائل است. همچنین در این افراد گرایش به دموکراسی، احساس قدرت و بهره‌مندی بالا بوده و از شغل و محیط کار خود بسیار رضایت داشتند. این افراد برقراری رابطه دوستانه و فامیلی را موثرترین راه‌حل مشکلات دانسته و الگوی کنش آنان عقلانی‌تر است و با افراد گروه‌ها و نهادها رابطه بیشتری دارند. از مجموع یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت که ویژگی‌های محیطی، وضعیت و ویژگی‌های نهادهای غیررسمی و رسمی خصایص کنشگران فردی، پنداشت‌ها، باورها، ارزش‌های غالب فرهنگی و اجتماعی، نگرش‌ها و الگوی کنش‌ها زمینه را برای تقویت سرمایه اجتماعی سنتی یا قدیم و ضعف سرمایه اجتماعی جدید فراهم کرده است. نتایج این مطالعه نشان داد که پیامدهای سرمایه اجتماعی در بعد عام‌گرایی ضعیف و در بعد فردی نظیر احساس سلامت، احساس شادی، احساس موفقیت و احساس رضایت از زندگی بالا است.

منبع: روزنامه رسالت ۱۳۸۸/۰۵/۱۹نقش هانویسنده : سجاد فراهانی