ما انسان‏ها در ابعاد مختلف زندگى با موفقیت‏هایى روبه‏رو مى‏شویم که اگر به شیوه صحیح عمل نکنیم سلامت روانى خود و دیگران را به خطر مى‏اندازیم. این موقعیت‏ها مختلف هستند. به طور مثال چگونه با دوستان و اطرافیان خود ارتباط برقرار کنیم؟ چگونه تصمیم‏گیرى نماییم؟ چگونه مسئولیت‏هاى جدید را بپذیریم؟ چگونه مسائل و مشکلات خود را حل کنیم؟ چگونه با استرس و اضطراب، افسردگى، ناکامى و به طور کلى با فشارهاى روحى و روانى مقابله کنیم؟

فنون زندگى‏
این فنون، مهارت‏ها و توانایى‏هایى هستند که به ما کمک مى‏کنند تا با موقعیت‏هاى زندگى مخصوصاً موقعیت‏هاى پر خطر، به طور صحیح و منطقى برخورد کنیم. وقتى این مهارت‏ها را کسب کردیم مى‏توانیم در ایجاد ارتباط دیگران سازگارانه عمل کنیم و بدون توسل به اعمالى که به خودمان یا دیگران صدمه مى‏زند مشکلات را به دور از مشکلات و احساسات به شیوه منطقى و عقلانى حل مى‏کنیم.
فنون و مهارت‏هاى زندگى را مى‏توان به طور کلى به ده توانایى تقسیم نمود که براى زندگى بهتر لازم است این مهارت‏ها را تمرین کرده تا کمتر دچار آسیب‏هاى روانى و اجتماعى شویم. این مهارت‏ها شامل:

1- توانایى حل مسئله:
انسان در زندگى به طور مداوم در حال حل مسئله بوده که بعضى از آنها ساده و برخى دیگر به فعالیت‏هاى فکرى و ذهنى پیچیده‏اى نیاز دارند. توانایى حل مسئله به او کمک مى‏کند مسائل زندگى را به نحو مطلوب حل کند. اگر مشکلات مهم زندگى حل نشده باقى بماند با فشارهاى روانى روبه‏رو شده و سلامت جسمانى و روانى را تهدید مى‏نماید.

2- توانایى خودآگاهى:
این مهارت به معنى آن است که انسان آگاهى از نقاط ضعف و قوّت خود داشته باشد و ویژگى‏هاى خود را بهتر بشناسد. شناخت خویشتن به انسان کمک مى‏کند تا تصویر واقع‏بینانه‏اى از خود داشته باشد و حقوق و وظایف خود را بهتر بشناسد.

3- توانایى ارتباط:
انسان بخش اعظم از وقت خود را به ارتباط برقرار کردن با دیگران مى‏گذراند تا هر چه بیشتر بتواند نیازها و خواسته‏هاى خود را بیان کند و نیازهاى دیگران را درک نماید و توانایى ارتباطى به او کمک مى‏کند تا با دیگران ارتباط کلامى و غیر کلامى مؤثرترى داشته باشد و با غلبه بر خجالت، نظرات خود را براى دیگران ابراز نماید. اگر این مهارت را کسب کرده باشد در مواقع لزوم مى‏تواند با تقاضاهاى نامناسب دیگران به مخالفت بپردازد.

4- توانایى تصمیم‏گیرى:
اگر چه همه افراد در زندگى تصمیم مى‏گیرند ولى همیشه تصمیم‏هاى آنها هوشمندانه نیست. برخى از این تصمیم‏گیرى‏هاى نادرست منجر به پیامدهاى ناخوشایند مى‏شوند و مهارت تصمیم‏گیرى به فرد کمک مى‏کند که به طور صحیح در مورد عملکردها تصمیم گرفته و جوانب مختلف انتخاب‏ها و پیامدهاى مثبت و منفى هر یک از آنها را در نظر بگیرد.
تصمیم‏گیرى مناسب و واقع‏بینانه موجب بالا رفتن سطح سلامت روانى انسان مى‏شود.

5 - توانایى تفکر خلاق:
این نوع تفکر به انسان کمک مى‏کند تا مسائل را از زوایاى مختلف دریابد و راه‏حل‏هاى تازه‏اى براى مسائل و مشکلات پیدا نماید. با استفاده از این مهارت، تصمیم‏گیرى‏هاى فرد مناسب‏تر انجام مى‏شوند و مسائل به شیوه عملى‏تر حل مى‏گردد.

6- توانایى تفکر انتقادى:
افراد با استفاده از این مهارت به بررسى و تجزیه و تحلیل افکار خود و دیگران مى‏پردازند و به فهم و درک روشن‏تر از موقعیت‏ها دست مى‏یابند. این توانایى‏ها کمک مى‏کند تا اطلاعات و تجاربى را که به فرد مى‏رسد تجزیه و تحلیل کرده و در مقابل ارزش‏ها و فشارهایى که به او تحمیل مى‏شود مقاومت کرده و به این نتیجه برسد که رفتار دیگران همیشه درست نیست.

7- توانایى روابط بین فردى:
مهارت توانایى روابط بین فردى به انسان کمک مى‏کند تا با دیگران همکارى و مشارکت بهترى داشته باشد و به آنها اعتماد کند، مرزهاى روابط با دیگران را تشخیص دهد. دوستى‏هاى مطلوب را حفظ کرده و در شروع و خاتمه ارتباطات به طور مؤثرترى رفتار نماید.

8- توانایى مقابله با هیجان:
این مهارت‏ها شامل توانایى شناخت هیجانات خود و دیگران و نیز شناخت تأثیر هیجانات بر رفتار است. این فن به انسان کمک مى‏کند که در مواقع ناکامى، خشم، افسردگى و اضطراب واکنش‏هاى مناسبى از خود نشان دهد.

9- توانایى همدلى:
این توانایى به معنى آن است که فرد بتواند زندگى دیگران را حتى زمانى که در آن شرایط قرار ندارد، درک کند. همدلى به انسان کمک مى‏کند تا انسان‏هاى دیگر را وقتى با او متفاوت هستند بپذیرد و به آنها احترام بگذارد. کسانى که همدلى بیشترى دارند، به دیگران علاقه‏مندند، افراد مختلف را تحمل مى‏کنند، پرخاشگرى کمترى دارند و دوست‏داشتنى‏ترند. این مهارت‏ها روابط اجتماعى را بهبود مى‏بخشد.

10- توانایى مقابله با استرس:
توانایى شناخت استرس‏هاى مختلف زندگى و تأثیر آن بر رفتار انسان را قادر مى‏سازد که منابع فشار روانى را در زندگى خود بشناسد و راههاى صحیح کاهش فشار را دنبال کند.

منابع: -
1- امانى، محمود، آموختن براى زیستن، مجله رشد آموزش راهنمایى، شماره‏25، انتشارات سازمان پژوهش، 1379.
2- ثنایى، باقر، مقیاس‏هاى سنجش خانواده و ازدواج، تهران، انتشارات بعثت، 1379.
3- خاکى، غلامرضا، مدیریت زمان، تهران، انتشارات پرنید، 1379.
4- خنیفر، حسین، مهارت‏هاى برنامه‏ریزى در زندگى، تهران، انتشارات اندیشه، 1382.
5- رئوف، على، یاد دادن براى یاد گرفتن، تهران، انتشارات مدرسه، 1378.
6- کنان، کیت، چگونه برنامه‏ریزى کنیم، ترجمه قاسم کبیرى، 1379.

منبع:  ماهنامه  پیام زن  1386  شماره 189، آذر ۱۳۸۶/۰۹
نویسنده : مهرنوش اکبرى