موضوع : دانشنامه | د

حسین دهلوی

حسین دهلوی (۷ مهر ۱۳۰۶، تهران)، آهنگساز، رهبر ارکستر و از صاحب نظران موسیقی معاصر ایران است.
حسین دهلوی، در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد. او آموزش موسیقی را از پنج سالگی نزد پدرش، معزالدین دهلوی، که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود، آغاز کرد و در ۹ سالگی با تشویق مادرش به ساز ویولن علاقه‌مند شد. دهلوی دوره اول ویولن را نزد پدرش فراگرفت و سپس دوره دوم (ردیف راست کوک) را نزد ابوالحسن صبا گذراند و وارد هنرستان موسیقی شد و از آن پس به فراگیری علمی موسیقی گرایش پیدا کرد. او سپس هارمونی، کنترپوان و اصول آهنگسازی را نزد حسین ناصحی فرا گرفت.
در گفتگوئی که سوسن اصلانی همسر حسین دهلوی در اردیبهشت ۹۵ با شرق داشت از نامساعد بودن حال خالق مانا و مانی و عدم توجه مسئولان فرهنگی و هنری به وی خبر داد.
حسین دهلوی، فرامرز پایور، حسین تهرانی
دهلوی در سال ۱۳۳۹ از هنرستان عالی موسیقی در رشتهٔ آهنگسازی دانش‌آموخته شد. او در دورهٔ هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه‌اندازی کرده و تعدادی از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد. پس از درگذشت استاد صبا در سال ۱۳۳۶، رهبری این ارکستر که بعداً ارکستر صبا نامیده شد، به دهلوی واگذار شد و شاخه‌های ۲، ۳ و ۴ هم به آن افزوده شد. این ارکسترها از زمان گشایش تلویزیون ایران در سال ۱۳۳۷ به صورت هفتگی در تلویزیون به اجرای برنامه پرداختند.
حسین دهلوی، در سال ۱۳۴۱ به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین ۱۳۵۰ این سمت را عهده‌دار بود. او خود در دوره دوم هنرستان رشته‌های تئوری موسیقی ایران، تلفیق شعر و موسیقی، فرم موسیقی ایران، هارمونی و ارکستر را شخصاً آموزش می‌داد. دراین سال، وی برای سفر دو ساله مطالعاتی به آلمان و اتریش رفت.
دهلوی از سال ۱۳۷۶ تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت سال جهانی کودک (۱۳۷۹) آغاز کرد. ساخت این اثر سه سال به طول انجامید که به خاطر محدودیت‌های استفاده از صدای خوانندهٔ زن تا به حال به اجرا درنیامده (در بخشی از اپرا، یک دزد برهٔ یک دختر کوچک را می‌رباید و دخترک که صاحب بره بوده به جنگل می‌رود و آواز می‌خواند) و فقط موسیقی سازی آن در خرداد ۱۳۷۹ با تلاش و رهبری علی رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در شهر براتیسلاو اجرا و ضبط شده‌است.
دهلوی در زمینهٔ نوآوری در موسیقی ایرانی تلاش‌های زیادی داشته‌است. تدوین سبک تمبک به وسیلهٔ او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی، مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای بهبود جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک برای جبران مشکل کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند.
حسین دهلوی، در زمینهٔ موسیقی فیلم هم فعالیت داشته‌است که البته بیشتر برای فیلم‌های مستند، نقش مشاور و انتخاب کنندهٔ موسیقی را بر عهده داشته و در تیتراژ فیلم‌ها، از او به نام مستعار فریبا یاد شده‌است. دهلوی برای چند فیلم مستند از ابراهیم گلستان مثل یک آتش، موج و مرجان و خارا و گنجینهٔ گوهر و همچنین فیلم هفده روز به اعدام اثر هوشنگ کاووسی موسیقی نوشته‌است. دهلوی قطعاتی از ابوالحسن صبا را نیز برای ارکستر تنظیم کرده است. «به یاد صبا» (برگرفته از قطعه «به یاد گذشته» در دشتی - ۱۳۳۷)، «شوشتری» (چهارمضراب برای ویولن و ارکستر - ۱۳۳۸) و نغمه ترک (براساس قطعه دوضربی بیات ترک) از آن جمله‌‌اند.
اجرای ۱۵ قسمت از اپرای ۲۶ قسمتی «بیژن و منیژه» (تصنیف در سال‌های ۵۴ و ۵۵)
و انتشار پارتیتور آهنگ‌های خود به نام‌های «دوئو سنتور در سه گاه»، «شورآفرین در شور برای ارکستر»، «چهارنوازی مضرابی در اصفهان»، «سوئیت بیژن و منیژه برای ارکستر زهی»، «بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک» (۸ قسمت)، «سرباز برای آواز گروهی و ارکستر» و... تنها بخشی از آثار چاپ شده اوست.
دهلوی در سال ۱۳۷۱ ارکستر مضرابی را تشکیل داد که صرفاً شامل سازهای مضرابی سنتور، تار، قانون، عود و بم تار (تارباس) بود.در کنسرت های مهرماه ۱۳۷۱ قطعات دیگری از جمله تصنیف قدیمی باغ تفرج (در همایون)، نغمه ترک، پیش درآمد سه گاه، پیش درآمد همایون، سرود گل، نوا و چهارمضراب دشتی (برای گروه سنتور) گفت وگوی دل و... اجرا شد.
یکی از مهمترین آثار حسین دهلوی کتاب «پیوند شعر وموسیقی آوازی» است که جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در بخش هنر را به خود اختصاص داد.این کتاب حاصل بیش از ۴۰ سال تجربه دهلوی در تلفیق موسیقی با شعر ایرانی است که به شیوه ای علمی و متدیک فرایند کار را توضیح می‌دهد.
یادآوری می شود موضوع پیوند شعر و موسیقی را اولین بار استاد حسین دهلوی مطرح کرد
دهلوی در سال ۱۳۸۲ به عنوان چهره‌ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت.
 

نظر شما