قورخانه، به معنای کارخانه اسلحه‌سازی، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی تهران است که در دوران قاجار ساخته شد. این بنا در خیابان خیام امروزی قرار داشت و محل ساخت و تعمیر سلاح و مهمات نظامی بود.

در زمان فتحعلیشاه قاجار، نخستین کارخانه اسلحه‌سازی در تهران در محلی به نام «قورخانه مبارکه» تأسیس شد. این کارخانه در سال ۱۲۲۳ هجری قمری (۱۸۰۷ میلادی) به دستور فتحعلیشاه و به سرپرستی حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم وقت، تأسیس شد.

قورخانه مبارکه در ابتدا در محلی واقع بود که امروزه به نام «میدان توپخانه» معروف است. اما در زمان ناصرالدین شاه قاجار، این کارخانه به محلی جدید در خیابان خیام امروزی منتقل شد.

قورخانه تهران دارای تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته‌ای بود که از اروپا و سایر کشورهای جهان وارد شده بود. در این کارخانه، انواع سلاح‌های گرم و سرد، مهمات و ساز و برگ نظامی تولید می‌شد.

قورخانه تهران در دوران مشروطه و جنگ جهانی اول نقش مهمی در تأمین نیازهای نظامی ایران داشت. در دوران مشروطه، قورخانه تهران سلاح و مهمات مورد نیاز نیروهای مشروطه را تأمین می‌کرد. در جنگ جهانی اول نیز قورخانه تهران سلاح و مهمات مورد نیاز نیروهای ایرانی را تأمین می‌کرد.

با تأسیس کارخانه‌های اسلحه‌سازی مدرن در ایران، قورخانه تهران اهمیت خود را از دست داد و در نهایت در سال ۱۳۴۲ هجری شمسی تعطیل شد.

امروزه از بنای قورخانه تهران تنها سردری باقی مانده است که در خیابان خیام قرار دارد. این سردر در سال ۱۲۸۷ هجری قمری (۱۸۷۰ میلادی) ساخته شد و دارای تزئینات و نقش‌مایه‌های زیبا و هنرمندانه‌ای است.

سردر قورخانه تهران در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این سردر امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران است.

در ادامه به برخی از ویژگی‌های برجسته ی قورخانه تهران اشاره می‌کنیم:

• محل ساخت و تعمیر سلاح و مهمات نظامی در دوران قاجار
• دارای تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته
• نقش مهم در تأمین نیازهای نظامی ایران در دوران مشروطه و جنگ جهانی اول
• تعطیلی در سال ۱۳۴۲ هجری شمسی
• بقایای سردر قورخانه تهران به عنوان یکی از آثار ملی ایران