طی چند ماه اخیر چین ۷۰۰ هزار تن مس خریداری نموده‌است، و علاوه بر آن در حال خرید فلزات صنعتی دیگری نیز می باشد. با توجه به اینکه این میزان بسیار فراتر از نیاز چین می باشد، این سؤال پیش می‌آید که در شرایط رکود جهانی و عدم نیاز فوری به مواد اولیه‌ای مانند مس.چرا چین حجم عظیمی از ذخایر دلاری خود را تبدیل به مس و دیگر فلزات صنعتی کرده‌است؛ از آنجا که چین یک غول اقتصادی است و می‌تواند تأثیراتی جهانی بر اقتصاد بگذارد، بررسی این عملکرد غیرعادی دولت چین و تأثیرات احتمالی آن به‌منظور دستیابی به درکی درست از شرایط محتمل جهانی امر مناسبی به نظر می‌رسد.

دلار ابزار هژمون و سیادت مالی آمریکا
چین دارای بزرگ‌ترین ذخائر دلار در میان کشورهای جهان می باشد اما انتشار دلار در انحصار دولت آمریکا است که تا کنون از قبل این انحصار سودهای کلانی برده است. دولت چین و برخی کشورهای دیگر بارها اعتراضات خود را نسبت به سیاست‌های پولی آمریکا و بهره‌برداری‌هایی که این کشور از انتشار دلار و تسلط بر آن کرده‌است، بیان داشته‌اند. چین و برخی دولت‌های دیگر بر این باورند که آمریکا برخی نیازهای مالی و مشکلات افتصادی دیگر خود را با انتشار دلار بدون پشتوانه (به ضرر سایر کشورهای دارای ذخایر دلاری) جبران می‌کند. در این زمینه چین پیشنهاد انتخاب پول جهانی جدیدی به نام بنکور Bancor را که از سوی یک اقتصاد دان انگلیسی مطرح شده بود را ارائه داد که پشتوانة آن نیز 30 نوع مواد پایه‌ای - و نه صرفاً طلا- می‌باشد به نظر می‌رسد چین در جهت حذف دلار از معاملات جهانی گام بر می‌دارد و بدین منظور درصدد تبدیل ذخایر دلاری خود به فلزاتی صنعتی از قبیل مس می‌‌باشد. خاطر نشان می‌گردد بحران و رکود کنونی جهان فرصت خوبی را برای چین فراهم ساخت؛ زیرا چین در دوران رکود می‌تواند کالاهای موردنظر خود را با قیمت نازل‌تری خریداری نماید.

نگرانی چین از دلار و تیز شدن شاخک‌ها
چنانچه چین به‌واسطة نگرانی از دست رفتن اعتبار ذخایر دلاری‌اش تلاش ‌کند اعتبارات دلاری را با کالایی واقعی مثل مس معاوضه نماید، این امر می‌تواند نگرانی دیگر کشورهای ذخیره‌کنندة دلار را نیز برانگیخته، آنها را بر آن بدارد که مانند چین به جایگزینی دلارهای لرزان خود با کالاهایی واقعی مانند فلزات صنعتی، روی بیاورند. در این صورت ارزش دلار به‌علت هجوم برای رد کردن آن به شدت کاهش خواهد یافت و ممکن است دوباره بحرانی همانند بحران برتون وودز شکل گیرد.

شباهت‌های شوک مسی و بحران برتون وودز
در ژوئیه سال 1944 سیاستمداران و اقتصاددانان چند کشور جهان در برِتون وودز آمریکا طی کنفرانسی گردهم آمدند در این کنفرانس آمریکا متعهد شد که به ازای هر 35 دلار یک اونس طلا به عنوان پشتوانه قرار دهد. ‍پس از گذشت مدتی انگلستان مطلع شد که آمریکا این تعهدش را نقض کرده است لذا بریتانیا تلاش کرد ذخایر دلاری خود را با طلا معاوضه نماید. این تصمیم انگلستان باعث شک و تردید دیگر کشورها و ترس از افت ارزش دلار شد، و هجوم ناگهانی برای خرید طلا با دلار به وجود آمد و چون دولت آمریکا برخلاف تعهداتش بیش از میزان پشتوانه دلار چاپ کرده بود، قادر نشد به درخواست ذخیره‌کنندگان دلار پاسخ دهد و بحران مالی برتون وودز شکل گرفت. می‌توان حدس زد که اکنون نیز وضع بر همین منوال باشد؛ فقط در این دوره چین جای انگلیس را گرفته و درخواست طلا از آمریکا به خرید مس از دیگر کشورها و انداختن بار دلارهای بی‌پشتوانه به گردن فروشندگان مس و فلزات مبدل شده‌است.

احتمال خطر و یا سود تورمی برای چین
اگر قبل از تبدیل حجم عظیمی از ذخائر دلاری چین به کالاهای واقعی، شاخک‌های سایر کشورها تیز شود و آنها هم بخواهند دلارشان را با کالا معاوضه کنند، ارزش دلار سقوط می‌کند؛ در حالیکه چین هنوز دارای حجم عظیمی از دلار است که نتوانسته آن را تبدیل نماید، لذا سقوط دلار می‌تواند به منزلة سقوط خزانة دلاری چین نیز باشد. از سوی دیگر این احتمال نیز مطرح می‌شود که با توجه به سقوط دلار تورم زیادی شامل فلزات صنعتی خرید چین بشود و دولت چین از قبل افزایش قیمت این ذخایر فلزی بتواند زیان ناشی از افت ارزش دلارهایش را جبران کرده، سود مشخصی را به خود اختصاص دهد. جالب است که هم اکنون نیز به‌رغم رکود جهانی، قیمت مس در اثر خرید غیرعادی چین 49% افزایش یافته و به هر تن 4925 دلار رسیده‌است.

ایران و روسیه و ایجاد ارز واحد جهانی
در صورت وارد شدن شوک مسی به دلار و اقتصاد جهانی مسلماً کشورهایی مانند ایران و روسیه که مبادلات خود را از دلار به دیگر ارزها تغییر داده‌اند، سود قابل توجهی خواهند برد؛ چرا که با سقوط ارزش دلار، سایر ارزها از ارزش بالاتری برخوردار می‌گردند و نهایتاً ذخایر غیردلاری ایران و روسیه غنی‌تر می‌شود. این امر منجر به افزایش قدرت اقتصادی دو کشور می‌شود و با توجه به آمادگی دیگر کشورها برای کنار گذاشتن دلار، خواستة ایران و روسیه برای حذف دلار و جایگزین کردن واحد پول دیگری به جای آن امکان تحقق بیشتری می یابد.همکاری ایران در این زمینه برای روسها جذاب خواهد بود چراکه روسها تمایل زیادی به جایگزین کردن ارز دیگری به جای دلار دارند و حتی پیشنهاداتی هم برای ارز جایگزین ارائه کرده اند.

پیشنهاد: اتفاق چهارگانه برای ارز واحد جهانی
به‌دلیل احتمال سقوط ارزش دلار بر اثر شوک مسی چین که آن هم ناشی از نگرانی همیشگی پکن از استفادة آمریکا از انحصار دلار می باشد، (به‌ویژه در بحران و انتشار میلیاردها دلارِ بدون پشتوانه برای اعطای وام به شرکت‌های ورشکستة آمریکایی) پیشنهاد می‌شود ایران و روسیه گفتگوهای خود را برای ایجاد ارز واحد جهانی جدیدی به جای دلار آغاز کنند. مناسب است برای یافتن جایگزین دلار و هماهنگی‌های بیشتر، چهر کشور ایران، روسیه، چین و ونزوئلا که هرکدام دارای عقبه ای قابل ملاحضه می باشند حرکتی هماهنگ به منظور جایگزین کردن یک ارز واحد جهانی به جای دلار را آغاز نمایند و گفتگوها و فعالیت‌هائی را در این زمینه شروع کنند. هر یک از چهار کشور یاد شده نیز می توانند دولت‌های کوچک متحد خود را به حمایت از این طرح ترغیب نمایند.برای مثال ونزوئلا می تواند کشورهای آمریکای لاتین را به حمایت از این طرح ترغیب کند.بدیهی است آغاز رایزنی‌ با دیگر کشورها در این زمینه، حداقل موجب جنگ روانی علیه دلار می‌شود و احتمالاً روند سقوط ارزش آن را سرعت می‌بخشد.

* محمد خاکی‌نهاد: دانشجوی کارشناسی روابط دیپلماتیک

منبع: / سایت / ایراس ۱۳۸۸/۰۵/۲۸
نویسنده : محمد خاکی نهاد