«دَحو» به معنی گسترش و وسعت است و برخی آن را به معنای تکان دادن چیزی از محل اصلی اش گفته اند. گسترده شدن زمین یعنی اینکه در ابتدا، تمام سطح زمین را آبهای حاصل از باران های سیلابی نخستین فراگرفته بود. این آبها، بتدریج در گودالهای زمین جا گرفته، خشکی ها از زیر آب سر برآورده و با مرور زمان گسترده شدند. در حقیقت، زمین در آغاز به صورت پستی و بلندی و دارای شیب های تند بود. بعدها باران های سیلابی باریدن گرفت، ارتفاعات زمین شسته و دره ها گسترده شدند. بتدریج زمین های مسطح و قابل استفاده برای حیات بشر و کشاورزی و زراعت تشکیل شد. به مجموعه این رخدادها وگسترده شدن را «دَحو الارض» می گویند.

ویژگی های دحو الارض
روز بیست و پنجم ذیقعده، دحو الارض (گسترده شدن زمین) است. بر اساس روایتی از امام هشتم (ع) شب دحو الارض مصادف است با میلاد خجسته حضرت ابراهیم و حضرت عیسی. همچنین از این روز به عنوان روز قیام امام حضرت ولی عصر(عج) نام برده شده است. دحو الارض، جزو روزهای معروفی است که روزه گرفتن در آن، پاداش فراوان داشته و ثوابی معادل هفتاد سال روزه گرفتن دارد.
یکی از نام های شهر مقدس مکه، ام القری است و در دو آیه از قرآن مجید به این نام اشاره شده است. «لتنذر ام القری و من حولها»، خطاب به پیامبر: تا انذار کنی ام القری و کسانی را که در اطراف آن هستند. ام القری یعنی مادر آبادیها و اهمیت مرکزیت و اصالت شهر مکه در مقایسه با سایر شهرها و آبادی های دیگررا نشان می دهد. حال این سوال مطرح می شود که این شهر از چه نوع ویژگی برخوردار است که شایسته چنین نامی است؟ از روایاتی که در باره خلقت زمین و یا در تفسیر آیه 196 از سوره آل عمران و یا در تفسیر آیه شریفه «والارض بعد ذلک دحیها» وارد شده است، این طور استفاده می شود که در آغاز آفرینش آسمانها و زمین، روی زمین را آب و یا کف آب فراگرفته بود و نخستین محلی که از زیر آب بیرون آمد، محل بیت ا... الحرام بود و خشکی های زمین از آنجا گسترش پیدا کرد.
نکته قابل ذکر اینکه در آن زمان، سرزمین مکه بلندترین نقطه روی زمین بوده است و علاوه بر این، دلایل دیگری نیز بیان شده؛ کعبه، قبله مسلمانان در مکه است و مردم شهرهای دیگر رو به سوی آن نماز می خوانند، مکه، اهمیت و تقدس خاصی در بین شهر های مهم روی زمین دارد و از اسامی شهر مکه، «بلد الامین» است که نشانگر امنیت و آرامش مردم در این مکان مقدس است. این نام در قرآن کریم مورد قسم و سوگند الهی واقع شده است: «والتین و الزیتون و طور سینین و هذالبلد الامین» سوگند به انجیر و زیتون و سوگند به طور سینا و این شهر امن. منظور از «بلدالامین» در این آیه، شهر مکه است، زیرا سوره تین سوره ای مکی است.
در آیات دیگری از قرآن نیز، امن بودن مکه و حرم به وضوح بیان شده است: «اولم نمکن لهم حرماً آمنا» آیا آنها را در حرمی که محل ایمنی است مکان ندادیم؟ “و من دخله کان آمنا» هر کس داخل آن (مکه) شود در امان خواهد بود. اینکه خداوند شهر مکه را سرزمین ایمن و محلی برای دستیابی به امنیت و آسایش قرار داده، به دلیل دعای حضرت ابراهیم (ع) بنیانگذار کعبه است که از خداوند چنین درخواست نموده است: «واذ قال ابراهیم رب اجعل هذا البلد آمنا» هنگامی که ابراهیم گفت: خدایا! این شهر را محل امن قرار بده و خداوند مکه و حرم را محل امن و طیب خاطر برای همه قرار داد. هیچکس را نباید در آنجا آزار و اذیت کرد، اگر چه مرتکب جنایتی شده باشد. در آن سرزمین امنیت همه، حتی حیوانات نیز تضمین شده است.

آداب و اعمال این روز
این روز بسیار مبارک است و آداب و اعمال ویژه ای دارد، مانند؛ روزه گرفتن، احیا و شب زنده داری، انجام غسل و خواندن دعا. فرصتهای معنوی در زندگی بشر، نعمتهایی هستند که جسم و روح آنان را نوازش می دهد و موجبات شادمانی و آرامش را فراهم می سازد. «دحو الارض» نیز از همین گونه است. پس قدر این فرصت طلایی را بدانیم که رسول خدا فرمود: همانا در طول زندگی شما نسیم هایی از سوی پروردگارتان می وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور بماند.

منبع: روزنامه قدس ۱۳۸۹/۸/۱۱
نویسنده : عبدالله جوادى آملى