اثر ابوالحسن شیرازی

حاجی میرزا عباس ایروانی، معروف به حاجی میرزا آقاسی، از رجال دوره قاجار بود که بین سال‌های ۱۲۴۱ تا ۱۲۵۷ق، یعنی در زمان سلطنت فتحعلی شاه، به مدت ۱۶ سال، صدراعظم ایران بود. او نقش مهمی در شکست ایران در جنگ‌های ایران و روس داشت و به دلیل سیاست‌های ضعیفش در زمینه دیپلماسی و نظامی، مورد انتقاد قرار گرفته است.

حاجی میرزا آقاسی در سال ۱۱۷۶ق در ایروان به دنیا آمد. او از کودکی نزد پدرش، میرزا محمد تقی، به تحصیل علوم دینی و ادبی پرداخت. پس از آن، به دربار فتحعلی شاه راه یافت و به تدریج مورد توجه شاه قرار گرفت. در سال ۱۲۴۱ق، پس از مرگ صدراعظم وقت، میرزا محمد خان قاجار، به این مقام منصوب شد.

حاجی میرزا آقاسی در طول دوران صدارت خود، سیاست‌های مختلفی را در پیش گرفت. او در ابتدا تلاش کرد تا با اصلاحات داخلی، قدرت ایران را تقویت کند. در این راستا، اقداماتی مانند تأسیس دارالفنون، تنظیم نظمیه و تأسیس بانک ملی را انجام داد.

با این حال، سیاست‌های حاجی میرزا آقاسی در زمینه دیپلماسی و نظامی، موفقیت‌آمیز نبود. او در جنگ‌های ایران و روس، که از سال ۱۲۴۲ق آغاز شد، عملکرد ضعیفی داشت و باعث شد که ایران بخش‌های زیادی از سرزمین خود را به روسیه واگذار کند. همچنین، او در برخورد با شورش‌های داخلی نیز ناکام بود و نتوانست آنها را سرکوب کند.

حاجی میرزا آقاسی در سال ۱۲۵۷ق، به دلیل بیماری، از صدارت عزل شد و در سال ۱۲۶۰ق درگذشت. او شخصیتی پیچیده و دارای نقاط قوت و ضعف بود. از جمله نقاط قوت او می‌توان به هوش و ذکاوت، قدرت تدبیر و اراده قوی اشاره کرد. با این حال، ضعف‌هایی مانند جاه طلبی، خودخواهی و عدم تسلط بر امور نظامی و دیپلماسی، باعث شد که او در دوران صدارت خود، موفقیت‌های چندانی کسب نکند.

در اینجا برخی از اقدامات مهم حاجی میرزا آقاسی در دوران صدارت خود آورده شده است:

تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۳۰ق
تنظیم نظمیه در سال ۱۲۳۰ق
تأسیس بانک ملی در سال ۱۲۳۱ق
انعقاد عهدنامه گلستان در سال ۱۲۴۸ق
انعقاد عهدنامه ترکمانچای در سال ۱۲۵۳ق

حاجی میرزا آقاسی از جمله چهره‌های مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران است که شخصیت و عملکرد او همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.