روزنامه شرق، شنبه 15 آذر 1382 

علیرضا باقرى ده آبادى: «به ثمر رسیدن نقشه پیش از زمان مقرر دور از دسترس نیست.» این جمله بخشی از مقدمه معروف «نقشه راه» است که نخستین بار در اجلاس صلح اردن، جورج بوش برای پایان دادن به درگیری میان اسرائیل و فلسطین و تشکیل دو دولت مستقل از آن پرده برداشت. در آن زمان هر چند جورج بوش در سخنرانی خود وعده داد آمریکا بسیار جدی و «تنگاتنگ» این طرح را دنبال می کند، اما هیچگاه صرفا این سخن باعث امیدواری بسیاری از ناظران بین المللی که تجربه تلخ شکست های متوالی طرح های پیشین را به یاد داشتند، نگردید. بلکه آنها از آن رو مجبور بودند به آینده خوشبین باشند که حمایت و حضور متحدین بسیار قدرتمند و تأثیرگذاری چون سازمان ملل، اتحادیه اروپا و روسیه این طرح را در مراحل مختلف مشروعیت می بخشید. با این وجود هنگامی که در ماه های گذشته اسرائیل اعلام کرد اجازه می دهد صدها واحد ساختمانی یهودی نشین در کرانه غربی رود اردن ساخته شود و نیز به ساخت دیوار حائل برای تأمین امنیت شهروندان خود همچنان ادامه می دهد، بسیاری از تحلیل گران سکوت آمریکا را درخصوص نقض تعهدات اسرائیل به منزله شلیک تیر خلاص به این طرح تلقی کردند.

به طوری که پس از استعفای ابومازن که از آن به عنوان نقطه اوج شکست طرح نقشه راه یاد می شود، موضع گیری های انفعالی آمریکا در واکنش به اقدامات اسرائیل بیشترین آسیب را به این طرح وارد کرده است. به نحوی که روزنامه یواس تودی ترجیح می دهد از این رفتار به عنوان عقب نشینی کاخ سفید از نقشه راه نام ببرد.در این میان خبر تصویب قطعنامه جدید پیشنهادی روسیه از سوی شورای امنیت در مورد الزام نقشه راه که حتی سفر شارون به روسیه نیز نتوانست این کشور را از اقدام مذکور باز دارد، نقشه راه را که اخیرا طرح های جایگزینی نیز برای آن پیشنهاد شده؛ یک بار دیگر به کانون توجه تحلیل گران بین الملل تبدیل کرده است. به موجب قطعنامه 1515 شورای امنیت که با اکثریت قاطع آرا به تصویب رسید، شورای امنیت ضمن به رسمیت شناختن نقشه راه از طرف های درگیر خواست تا خود را با نقشه راه انطباق دهند. در بند پایانی این قطعنامه نیز از هر دو طرف درگیر خواسته شده است به کلیه تعهدات خود در رابطه با نقشه راه عمل کنند تا زمینه برای تشکیل دو کشور مستقل با همکاری گروه چهار جانبه به وجود آید. در این رابطه از آنجا که صدور چنین قطعنامه ای در شرایط حاضر اهمیت بسیار زیادی دارد، تلاش می شود دلایل مخالفت اسرائیل با این قطعنامه و همچنین اهمیت اقدام اخیر روسیه و پیامدهای آن، از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

1  -  به جرأت می توان گفت نقشه راه جزو عجیب ترین طرح هایی است که تا کنون درخصوص رفع خصومت در سرزمین های اشغالی به ظهور رسیده است و از همین رو ویژگی های منحصر به فردی را به خود اختصاص داده است. نخست اینکه این طرح تقریبا مدت یک سال قبل از اینکه به طرفین درگیر یعنی تشکیلات خودگردان فلسطین و اسرائیل ابلاغ رسمی شود، از سوی محافل خبری و بین المللی مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. این موضوع در حالی بود که دست کم تشکیلات خودگردان بارها از مقامات آمریکایی و کمیته چهارجانبه تقاضا کرده بود مفاد این طرح را رسما در اختیار آنها قرار دهند. اما اسرائیل از ابتدای کار از کلیه مفاد این طرح آگاه بود و از همین رو رایزنی های بسیار فشرده ای را برای اصلاح برخی از موارد این طرح با مقامات آمریکایی انجام داد. در این رابطه اگر چه توجیه کمیته چهارجانبه و به ویژه آمریکا در عدم ابلاغ رسمی نقشه راه به طرف فلسطینی پاسخگو نبودن تشکیلات خودگردان در قبال نقشه راه بود (که ظاهرا تشکیل کابینه دولت خودگردان به ریاست ابومازن توانست به این مسئله خاتمه دهد) اما این مسئله هیچگاه نمی توانست به این منزله باشد که اسرائیل به دلیل برخورداری از دولت، ماه ها قبل از تشکیلات خودگردان باید از مفاد این طرح با خبر می شد و آن گونه که منابع خبری گزارش دادند در همان ابتدا قریب 100 اصلاحیه را به این طرح وارد نماید که تنها یکی از آنها حذف موضوع تشکیل دولت فلسطین در سال 2005 بود.

در این میان هر چند اسرائیل نهایتا اصلاحات خود را به 15یا 14 مورد تعدیل کرد اما این کاهش به معنای عقب نشینی از مواضع اساسی گذشته نبود. به طوری که پیش شرط های مهمی چون لزوم چشم پوشی از بازگشت آوارگان فلسطینی به سرزمینشان، توقف انتفاضه، عقب نشینی نکردن ارتش تا خط قبل از جنگ 1967، متوقف نساختن شهرک سازی، مخالفت با پایتختی قدس و عدم استقلال کامل فلسطین همواره به عنوان راهبردهای کلان اسرائیل در نقشه راه مطرح بوده که بعضا با توجه به فضای بین المللی و مسائل داخلی سرزمین های اشغالی دچار فراز و فرودهای متعددی شده است. در چنین شرایطی روزنامه ها و برخی مقامات رسمی اسرائیل در یک حرکت گسترده و تبلیغی و بدون اشاره به سطح درخواست های مطرح شده فوق الذکر، یک صدا اعلام داشتند هیچ کدام از شرط هایی که اسرائیل به آمریکا پیشنهاد داده بود در نقشه جدید لحاظ نشده است و به همین دلیل این طرح به زیان اسرائیل تمام می شود. در واقع آنها با اشاره به این مطلب که رئیس تشکیلات خودگردان هنوز تغییر ننموده است و نیز نظارت آمریکا مبدل به نظارت بین المللی شده و همچنین این نقشه به گونه ای با طرح صلح عربستان همخوانی دارد، عملا مخالفت خود را با ادامه روند اعلام کردند. بدون تردید پیامد اتخاذ چنین مواضعی از همان ابتدا یک نکته مهم را آشکار کرد و آن مخالفت تلویحی اسرائیل با نقشه راه بود. در این رابطه از میان مجموع دلایل مورد اشاره فوق برای مخالفت اسرائیل، بین المللی شدن نقشه راه و حضور کمیته چهارجانبه برای پیشبرد این مسئله بدترین اتفاقی بود که در سال های اخیر اسرائیل با آن مواجه شده است.

ادامه دارد