روزنامه شرق، دوشنبه ۱۷ آذر ۱۳۸۲ - ۱۴ شوال ۱۴۲۴ - ۸ دسامبر ۲۰۰۳

اردشیر زارعی قنواتی: علاقه «گرهارد شرودر» صدراعظم آلمان برای سفر به چین و تعمیق مناسبات استراتژیک با این کشور بر هیچ کس پوشیده نیست. چهار پرواز به پکن در سال های اخیر و به خصوص دیدار شرودر در اواخر سال گذشته میلادی که منجربه عقد قراردادهای کلان ده ها میلیارد دلاری شد سطح مناسبات بین دو کشور را تا حد یک اتحاد استراتژیک بالا برده است. بار قبل صدراعظم آخرین روزهای سال ۲۰۰۲ میلادی را در چین گذراند و در جریان تغییرات کادر رهبری این کشور به عنوان یک میهمان ویژه حضور داشت. شرودر در حینی که در کنار «جیانگ زمین» رهبر بازنشسته چین نقش تاریخی او را می ستود اولین مقام ارشد خارجی بود که در دیدار با «هو جین تائو» رهبر جدید این کشور ورود او را به دنیای قدرت جشن گرفت.
این در شرایطی بود که در همان زمان مسئله عراق در کانون توجه جهان قرار داشت اما حتی این موضوع نیز به واسطه حجم و ابعاد وسیع قراردادهای منعقد شده نتوانست اهمیت آن را کاهش دهد. اینک پس از ۱۱ ماه بار دیگر صدراعظم آلمان به سرزمین اژدهای زرد بازگشته تا با استفاده از ظرفیت  های موجود بین دو کشور، آلمان را به عنوان یکی از بزرگ ترین متحدین و شریک تجاری چین تثبیت کند. اصولاً همین که یک مقام ارشد اروپایی درکمتر از ۵ سال ۴ بار به یک کشور خاص سفرکرده و هر بار نیز به مدت طولانی به نقاط مختلف و با شخصیت  های ارشد این کشور دیدار می   کند نشان دهنده اهمیت این موضوع است.
سفر اخیر گرهارد شرودر به چین به همراه هیأت بلندپایه اقتصادی-سیاسی ۴۰ نفره خود که به مدت ۴ روز انجام می  گیرد به لحاظ مباحث مطرح شده در آن می تواند جالب توجه تلقی شود. اما آنچه بیش از هر چیزی به دیدار اخیر شرودر اهمیت بخشیده و آن را در صدر مباحث بین  المللی قرارداده است اظهارات او در مورد تلاش برای لغو تحریم صدور اسلحه از جانب اروپا به چین است.
صدراعظم آلمان در دیدار با «ون جیا وائو» نخست  وزیر چین در شهر «کانتون» قول داد که تمامی تلاش خود را در سطح اتحادیه اروپا به کار بندد تا تحریم صدور اسلحه به این کشور لغو شود. او اظهار داشت که چین امروز با چین ۱۴ سال پیش متفاوت است و دولت متبوعش موافق آن است که تحریم های فوق برداشته شود. اشاره شرودر به وقایع میدان«تیان آن من» بود که موجب انتقاد شدید اروپا از چین شد و به همین دلیل صدور اسلحه اروپایی به این کشور تحریم شد. هر چند که این موضوع در آلمان بحث های زیادی برانگیخته است و حتی حزب سبزها که متحد سوسیال دموکرات ها در دولت هستند نسبت به این مسئله موضع انتقادی در پیش گرفته اند اما به نظر نمی رسد که شرودر حداقل در آلمان پیرامون این موضوع با مشکل چندانی مواجه شود.
در سطح اتحادیه اروپا نیز به واسطه چالش های جدیدی که نسبت به سیاست های آمریکا ایجاد شده و هر روز ابعاد بیشتری به خود می گیرد و به دلیل وجود رویکرد منفعت طلبانه خاص آنان وعده شرودر به مقامات پکن هم اکنون می تواند عینیت یابد.
طی سال های اخیر واشنگتن با ترغیب اروپا برای تحریم تسلیحاتی کشورهایی که در حوزه مشکلات این کشور وجود دارند بسیاری از بازارهای فروش سلاح را از دست بنگاه های اروپایی خارج کرده است.
این درحالی است که خود آمریکائیان صدور سلاح به دیگر نقاط جهان و حتی کشورهای کاملاً غیرموجه در محیط بین المللی را گسترش می دهند که همین مسئله موجب رشد عظیم معاملات تسلیحاتی آنان طی این سال ها شده است. در عوض اروپائیان با از دست دادن بازارهای خود هم روابط خود با چنین کشورهایی را دچار مشکل کرده اند و هم اینکه موجب رکود و ورشکستگی در صنایع تسلیحاتی خود شده اند. بنابراین وعده صدراعظم آلمان به مقامات پکن در درون اتحادیه اروپا نیز زمینه پذیرش وحمایت از جانب محافل سیاسی، اقتصادی و نظامی این کشورها را دارد. تأکید گرهارد شرودر در خصوص لغو تحریم صدور اسلحه در دیدار با مقامات ارشد چینی با توجه به دو موضوع مهمی که در هفته گذشته اروپا و چین را تحت تأثیر قرار داده بود نیز حائز اهمیت تلقی می شود.
اول، توافق در نشست وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا در ناپل ایتالیا برای تشکیل «ارتش واحد اروپا» است که با عکس العمل شدید و منفی ایالات متحده مواجه شد. چنانچه درچند روز گذشته همایش پیمان نظامی آتلانتیک شمالی (ناتو) در بروکسل محل برخوردهای تند بین«دونالد رامسفلد» وزیر دفاع آمریکا و«پیتر اشتروک» همتای آلمانی او بوده است. اشتروک در پاسخ به انتقادات رامسفلد اظهار داشت که طرح دفاعی اروپا نه تنها موجب تضعیف ناتو نمی شود بلکه ستون اروپایی این پیمان را تقویت می کند. این پاسخ در حین ظاهر آرام آن با القای این پیام که اروپا از این پس قصد دارد با تقویت بنیه نظامی خود به رکن اصلی در ناتو تبدیل شود نشان دهنده دندان ماری است که نیش آن برای طرف آمریکایی بسیار گزنده خواهد بود.
اکنون نیز شرودر با طرح لغو صدور اسلحه از سوی اروپا به چین درصدد عینیت بخشیدن به این ناخشنودی واشنگتن است. تحقق عینی و قدرت تأثیرگذاری سیاست دفاعی مستقل اروپا مستلزم زمینه گسترش مناسبات با ارتش های قدرتمندی همچون ارتش سرخ چین است. به همین دلیل اظهارات صدراعظم آلمان در خصوص لغو تحریم صدور اسلحه به چین را باید در راستای چنین اهدافی مورد ارزیابی قرار داد.
دوم، مسئله دیگری که در طرف چینی این تصمیم دارای اهمیت ویژه ای است تشدید منازعه سنتی بین پکن و تایوان است که طی روزهای اخیر ابعاد خطرناکی یافته است. تهدیدات تازه چین نسبت به گرایشات استقلال طلبانه در این جزیره که تا مرحله اخطار جدی درخصوص اقدام نظامی نیز رسیده است بازتاب گسترده ای در روابط بین المللی داشته است، تا آنجا که مقامات پکن آمریکا را متهم به ترغیب و همراهی جدایی طلبان تایوانی کرده اند.
در چنین شرایطی که بحران در تنگه تایوان تشدید شده و تنش های نظامی بین دو طرف بیش از همیشه جدی است مسئله لغو صدور اسلحه اروپایی به چین می تواند به مفهوم حمایت آشکار از مواضع چین در این منازعه تلقی شود. موضوع تایوان برای مقامات پکن بسیار اهمیت دارد به گونه ای که مطلقاً هیچ کشوری در صورت نزدیکی به تایوان نمی تواند همکاری های استراتژیک با چین برقرار کند. عکس این قضیه نیز صادق است و آن اینکه حمایت از مواضع پکن در این بحران به منزله پیمودن نیمی از راه هرگونه توافق راهبردی با چین خواهد بود. به همین دلیل سفر شرودر به چین و تعمیق مناسبات بین برلین و پکن را باید بسیار فراتر از یک ارتباط معمول بین المللی به حساب آورد تا جایی که اگر آن را روابط استراتژیک بدانیم راهی به خطا نرفته ایم.